Daar staan ze, in het holst van de nacht: puberende jongens en meisjes, geduldig wachtend voor een gesloten deur. Boven de deuropening prijken de neon-roze letters van de Amerikaanse fastfoodketen Dunkin’ Donuts. Nog even, en dan krijgen de eerste bezoekers van dit nieuwe filiaal een jaar lang elke week een gratis doos met de beruchte calorierijke snacks. Niet de meest gezonde beloning voor een kind in de groei, en dat in een stad waar overgewicht onder kinderen en jongeren een enorm probleem is.
‘Het gemiddelde van kinderen en jongeren met overgewicht ligt hier [in Amsterdam, red.] anderhalf keer zo hoog als landelijk,’ stelt Loek Leenen. Leenen is projectleider ‘Gezonde Omgeving’ bij de lokale GGD en zet zich in voor het terugdringen van overgewicht in hoofdstad. ‘We hebben in Amsterdam 132.000 jongeren; daarvan hebben er zo’n 24,500 overgewicht. Nog eens ruim 2000 hebben obesitas.’
Voor Gemeente Amsterdam was het reden om vol in te zetten op het gezonder maken van de eigen ‘voedselomgeving’. Dat wil zeggen: het aanbod van eet-en drinkwaren waaraan bewoners dagelijks worden blootgesteld. Soms stimuleert deze omgeving tot gezonde keuzes en leidt deze daarmee tot gezond gedrag. Steeds vaker worden we echter ook geprikkeld tot het maken van ongezonde keuzes, die op hun beurt weer leiden tot ongezond gedrag. Dat geeft uiteindelijk weer meer kans op overgewicht en obesitas.
Dunkin’ Donuts wil nog eens 160 extra nieuwe vestigingen in ons land openen
De aanbieders van ongezonde eet- en drinkwaren lijken echter juist hun zinnen op onze hoofdstad gezet te hebben. Zo gaf de Dunkin’ Donuts na de opening van het eerste filiaal aan de Amsterdamse Nieuwendijk op 23 maart jl. al aan nog eens 160 extra nieuwe vestigingen in ons land te willen openen.
Het anders zo terughoudende Voedingscentrum sprak zich openlijk uit tegen deze ‘zorgelijke ontwikkeling’. Samen met een aantal voedingswetenschappers stuurde het centrum een brief naar de opiniepagina van NRC. ‘Kwetsbare’ plekken als scholen en ziekenhuizen, zo valt er te lezen, kunnen niet ontkomen aan de fastfoodinvasie.
Mijlpaal
Die brief kan gerust een mijlpaal worden genoemd. Het betekent namelijk dat de voedselomgeving duidelijk een plek in het publieke debat aan het veroveren is. Dit was eerder ook al te merken toen de Vrije Universiteit Amsterdam (VU) en de Universiteit van Utrecht (UU) hun bevindingen over de voedselomgeving van Amsterdam naar buiten brachten.
In samenwerking met projectbureau Food Cabinet publiceerden onderzoekers van die universiteiten een artikelenreeks voor Het Parool. Aan de hand van Foodmapping lieten ze zien hoe in de directe omgeving van scholen in Amsterdam-Zuid en Zuidoost zich gemiddeld zo’n 11 aanbieders van ‘ongezonde’ eetwaren — zoals fastfoodketens en snackbars — bevinden.
Het was voor ons aanleiding om samen met LocalFocus de supermarkten in de omgeving van scholen in heel Nederland in beeld te brengen. En wat blijkt: met name scholen in Amsterdam, Rotterdam en Den Haag springen eruit door een hoge supermarktdichtheid.
Natuurlijk verkopen supermarkten ook gezonde eet -en drinkwaren. Maar een groot deel van de middelbare scholieren, zo blijkt uit onderzoek van de Universiteit Gent, ‘beloont’ zichzelf in de pauze echter met ‘ongezonde verleidingen’. Wat te denken van jongeren die hun brood bij aankomst op school in de dichtstbijzijnde vuilnisbak gooien, waarna ze bij de plaatselijke supermarkt hun lunch — veelal frikandelbroodjes, chips, snoepgoed en frisdrank — halen?
